Ung thư đại trực tràng ngày càng trẻ hoá và đe dọa tính mạng của người bệnh nếu không được phát hiện sớm, điều trị kịp thời. Nhiều người thường băn khoăn liệu mình có thuộc đối tượng dễ mắc bệnh không?
1. Ung thư đại trực tràng là gì?
Ung thư đại trực tràng là loại ung thư có nguồn gốc từ đại tràng (phần chính của ruột già) hoặc trực tràng (đoạn nối giữa đại tràng và hậu môn). Đây là loại ung thư phổ biến ở cả nam và nữ.
Hầu hết ung thư đại tràng đều khởi phát từ sự tăng sinh của niêm mạc đại trực tràng gọi là polyp. Khả năng tiến triển thành ung thư tùy thuộc vào tính chất polyp, kích thước polyp, số lượng polyp. Do đó nội soi đại tràng, phát hiện và cắt bỏ polyp giúp giảm nguy cơ ung thư.
Nhiều nghiên cứu trong nước cho thấy, ung thư đại trực tràng gặp nhiều nhất ở độ tuổi trung niên (40-60 tuổi) tuổi, nhưng gần đây bệnh đang có xu hướng trẻ hóa với nhiều trường hợp mắc ung thư đại trực tràng ở độ tuổi 18-20, cá biệt là trường hợp mới có 12 tuổi.
Tại Việt Nam, trung bình cứ 100.000 người thì có 13 trường hợp mắc bệnh này. Bệnh có xu hướng ngày càng tăng do vấn đề ăn uống (thói quen ăn uống không lành mạnh, thực phẩm nhiễm hóa chất…).
Ai có nguy cơ mắc ung thư đại trực tràng?
Hiện nay, vẫn chưa có kết luận chính xác về nguyên nhân gây bệnh ung thư đại trực tràng. Tuy nhiên, các nhà khoa học đã tìm ra những yếu tố nguy cơ làm tăng nguy cơ mắc ung thư đại trực tràng. Dưới đây là đối tượng có nguy cơ mắc ung thư đại trực tràng.
Tuổi và giới tính: Bệnh này phổ biến nhất ở người trên 50 tuổi, ít gặp ở người dưới 40 tuổi, ngoại trừ người có tiền sử gia đình mắc bệnh.
Đàn ông và phụ nữ đều có nguy cơ ung thư đại trực tràng như nhau nhưng phổ biến hơn ở đàn ông. Nam giới có xu hướng hút thuốc lá, uống nhiều rượu bia hơn phụ nữ. Trong khi, uống trên hai ly rượu mỗi ngày làm tăng nguy cơ mắc bệnh.
Polyp: Những khối u trên thành trong đại tràng hoặc trực tràng gọi là polyp. Chúng không phải ung thư nhưng có thể dẫn đến ung thư. Polyp đại tràng phổ biến ở người trên 50 tuổi.
Không phải tất cả người bị polyp đại tràng đều tiến triển thành ung thư. Trường hợp polyp u tuyến, polyp có kích thước lớn nguy cơ cao tiến triển ác tính cao hơn một số polyp khác.
Lịch sử sức khỏe: Người từng mắc ung thư đại trực tràng trước đây, nguy cơ tái phát cao hơn. Xác suất này thường đúng nếu người bệnh ung thư lần đầu trước 60 tuổi.
Ngoài ra, người từng có polyp, mắc các bệnh mạn tính liên quan đến viêm đại tràng, như viêm loét đại tràng, bệnh Crohn, có nhiều khả năng mắc ung thư đại trực tràng hơn.
Lịch sử gia đình: Nếu có cha mẹ, anh chị em bị ung thư đại trực tràng, bạn có nhiều khả năng mắc bệnh này hơn, do các gene bất thường gây ung thư có tính di truyền. Nguy cơ cao hơn nếu người thân được chẩn đoán ung thư trước 45 tuổi.
Thói quen ăn uống: Người ăn nhiều thịt đỏ, chất béo xấu, cholesterol nhưng lại ăn ít chất xơ từ rau củ, hoa quả, dễ mắc ung thư đại trực tràng hơn. Thực phẩm không lành mạnh làm tăng quá trình trao đổi chất, làm mất cân bằng nội tiết tố, thừa cân, béo phì.
Cách sống: Thuốc lá, rượu bia, thói quen thức khuya và lười vận động ảnh hưởng xấu đến sức khỏe, làm tăng nguy cơ mắc bệnh đường tiêu hóa, trong đó có ung thư đại trực tràng.
Khói thuốc gây rối loạn hệ vi sinh đường ruột, suy giảm chức năng hàng rào bảo vệ niêm mạch đại tràng, tăng nguy cơ ung thư. Trong khi đó, ethanol có trong bia rượu khi vào cơ thể được chuyển hóa thành acetaldehyde, gây hư hỏng DNA, tổn thương tế bào đường ruột, tăng chất oxy hóa trong tế bào.
Bệnh tiểu đường: Người mắc bệnh tiểu đường có nhiều khả năng ung thư đại trực tràng. Tình trạng tăng insulin trong máu có thể kích thích sự phát triển của tế bào khối u, dẫn đến ung thư. Lượng đường trong máu cao ở người bệnh tiểu đường làm tăng phản ứng viêm và căng thẳng oxy hóa, làm hỏng các thành phần tế bào, góp phần chuyển đổi tế bào thành ác tính.
Ung thư đại trực tràng sống được bao lâu?
Tuổi Trẻ dẫn lời bác sĩ Nguyễn Văn Dũng, trưởng khoa ung bướu Bệnh viện Bãi Cháy (Quảng Ninh), cho biết ung thư đại trực tràng nếu phát hiện ở giai đoạn sớm thì tỉ lệ được chữa khỏi lên tới 90% (tỉ lệ sống sau 5 năm đến 92% đối với ung thư đại tràng, 87% với ung thư trực tràng).
Có bệnh nhân đã sống khỏe mạnh hơn 20 năm sau khi phát hiện bệnh. Tuy nhiên ở nước ta, khoảng 50% ca ung thư đại trực tràng tử vong, chỉ 30% được chẩn đoán sớm.
Tiên lượng sống sau 5 năm ở người bị ung thư tùy thuộc vào giai đoạn bệnh:
– Giai đoạn 0 và giai đoạn 1: Được xem là giai đoạn rất sớm của bệnh và có tỉ lệ chữa khỏi cao. Sau phẫu thuật, 94% số bệnh nhân sẽ sống được sau 5 năm.
– Giai đoạn 2: Khoảng 1/4 (24%) số người bị ung thư đại tràng được chẩn đoán ở giai đoạn này. Tùy thuộc vào các yếu tố khác nhau, sau khi phẫu thuật, hơn 3/4 (lên đến 82%) người bệnh có thể sống trên 5 năm.
– Giai đoạn 3: Khoảng 23% số người bệnh được chẩn đoán ở giai đoạn này. Tiên lượng phụ thuộc vào số lượng các hạch bạch huyết có chứa tế bào ung thư. Sau khi phẫu thuật, gần 1/2 người bệnh (67%) sẽ sống ít nhất 5 năm.
– Giai đoạn 4: Khoảng 9% số người mắc ung thư đại tràng đã lan sang các cơ quan khác tại thời điểm chẩn đoán. Đối với giai đoạn này, tỉ lệ sống thấp, chỉ có khoảng 11% số người bệnh sẽ sống ít nhất 5 năm sau khi được chẩn đoán.
Để phòng ngừa và phát hiện sớm ung thư đại trực tràng cần thay đổi lối sống lành mạnh, xây dựng chế độ ăn uống hợp lý và tầm soát ung thư định kỳ.
Tầm soát ung thư đại trực tràng bằng nội soi đóng vai trò quan trọng. Đối với những người không có nguy cơ cao nên bắt đầu sàng lọc ở lứa tuổi 50. Đối với những người có nguy cơ cao, tiền sử gia đình có người mắc bệnh, nên bắt đầu sàng lọc từ độ tuổi trẻ.
PN (SHTT)
