Cứ dịp tết đến xuân về là các mẹ các chị lại sắm nắm mùi già về ngâm tắm với quan niệm để tẩy trần, gột rửa những điều không may của năm cũ, cầu mong nhiều may mắn.
Hương vị mùi già cứ gợi nhắc nhiều kỷ niệm thơm nức một vùng ký ức t.uổi thơ mỗi dịp tết về.
TS dược Nguyễn Trung Tường chia sẻ: Tết ở Miền Bắc thường lạnh, khi mọi việc cho tết nhất được bà và mẹ chuẩn bị xong xuôi cũng là lúc chúng tôi được tắm gội bằng nước lá mùi già. Mẹ bảo tắm nước này để gột rửa những gì bụi bẩn của năm cũ và sang năm mới được nhiều may mắn. Năm nào cũng vậy, khi cánh đào trong vườn chớm nụ đón xuân sang, những quả bưởi vàng đong đưa trong màn mưa xuân lành lạnh cũng là khi nồi lá mùi già với hơi nước bốc lên ấm áp cùng mùi thơm quện bay trong không khí, quện mãi trong ký ức tôi…
Sau này công tác trong ngành dược, đắm mình nghiên cứu sử dụng hàng ngàn cây thuốc trong tự nhiên, nhưng tự trong góc tim mình vẫn luôn có một ký ức đẹp đẽ về loài cây đó cùng phong tục đậm tính văn hóa cùng dược tính cổ truyền này. Bên cạnh ý nghĩa về tinh thần thì tắm nước lá mùi chính là 1 cách sử dụng cây thuốc độc đáo và khoa học.
Cây rau mùi (cây mùi) có tên khoa học là Coriandrum sativum L. thuộc họ Hoa tán Apiaceace. Cây mùi được trồng rất nhiều ở nước ta, thường được dùng làm gia vị hoặc nấu nước tắm trong ngày Tết.
Cây mùi có vị cay, tính ấm, vào phế, vị, có tác dụng phát tán, làm cho sởi mọc, tiêu đờm trệ, gây trung tiện, kích thích tiêu hóa. Cả rễ, lá và quả mùi đều là vị thuốc chữa bệnh vì có chứa tinh dầu, khi quả mùi già sẽ mất mùi hôi trở nên thơm dễ chịu. Bởi có vị cay, tính ấm nên cây mùi già có tác dụng lưu thông khí huyết, giải tỏa căng thẳng thần kinh, hỗ trợ phục hồi sức khỏe.
Khi nấu với nước sôi thì hơi nước mang theo tinh dầu lá mùi có công dụng diệt khuẩn không gian, làm sạch da, có mùi thơm dịu. Bởi vậy những người đang mệt mỏi căng thẳng, đau đầu, đau người sử dụng nước lá mùi già tắm xông sẽ rất hữu ích. Ngoài Việt Nam thì rất nhiều nước khác sử dụng cây mùi để hỗ trợ cải thiện các bệnh khác nhau: Ấn độ dùng quả mùi để chữa hôi miệng và giải độc rượu. Trung quốc dùng toàn cây để chữa bệnh sởi, dùng quả mùi chữa đau dạ dày và đầy bụng. Indonesia dùng quả mùi chữa ho, đau ngực, khó tiêu…
Y học hiện đại đã chứng minh quả mùi có tác dụng dễ tiêu, kích thích và giúp tiêu hóa với thành phần hóa học cụ thể như sau: Trong quả mùi có 0,3 đến 0,8, có khi tới 1% tinh dầu. Ngoài ra còn 13-20% chất béo, 16-18% chất protein, 3 8% xenluloza và 13% chất không nitơ. Thành phần chủ yếu của tinh dầu là 70-90% linalola quay phải (còn gọi là coriandrola, 5% d.pinen, limonen, tecpinen, mycxen, phelandren, một ít geraniola và bocneola). Trong lá và thân cũng chứa trên dưới 1% tinh dầu. Tinh dầu cây mùi được sử dụng nhiều trong dược phẩm, thực phẩm và 1 số ngành khác. Cây mùi có chứa protein, vitamin K, vitamin C, axit oleic, axit linoleic, axit stearic, axit palmitic và axit ascorbic nên cũng được chứng minh có tác dụng giảm viêm, hỗ trợ chữa các bệnh ngoài da, hạ mỡ m.áu, giúp giảm huyết áp, nhanh lành vết loét, chống dị ứng.
Ngoài sử dụng cây mùi già để nấu nước tắm thì nhiều dân tộc ở các vùng khác nhau còn có kinh nghiệm sử dụng nhiều loại cây thuốc thu hái trong rừng để ngâm tắm ngày giáp Tết. Điển hình là bà con dân tộc Dao với bài thuốc gia truyền gồm các gồm các cây thuốc quý: Chùa dù, Ích mẫu, Cơm cháy, Ngải cứu, Hoa tiên…đã được nhiều nhà khoa học quan tâm nghiên cứu đ.ánh giá tác dụng. Qua đó thấy rằng đặc sắc của bài thuốc là ở sự kết hợp đa dạng nhiều cây thuốc bản địa. Với tác dụng ôn ấm, hoạt huyết chống viêm, mùi hương tinh dầu thảo mộc hoàn toàn từ tự nhiên giúp làm ấm cơ thể, xua tan mệt mỏi, căng thẳng, giảm stress, chống viêm nhiễm và phục hồi sức khỏe.
Qua đây chúng ta thấy rằng, sử dụng cây thuốc để ngâm tắm ngày giáp tết không chỉ là 1 nét đẹp văn hóa mà còn là 1 hoạt động mang tính khoa học, có giá trị để nâng cao sức khỏe, dự phòng bệnh tật. Đây cũng là 1 cách đơn giản để thể hiện sự quan tâm, chăm sóc cho sức khỏe của bản thân cũng như mọi người trong gia đình.
Công dụng tuyệt vời của hạt vừng với sức khỏe
Không chỉ là loại thực phẩm sử dụng trong bữa ăn, hạt vừng còn mang lại nhiều lợi ích tuyệt vời cho cơ thể.
Bác sĩ CKII Huỳnh Tấn Vũ, Đơn vị điều trị ban ngày, Bệnh viện ĐH Y Dược TP.HCM cơ sở 3 cho biết, với hương thơm đặc trưng cùng mùi vị bùi béo, hạt vừng là một trong những loại hạt quen thuộc được sử dụng từ lâu trong ẩm thực Việt Nam.
“Vừng gồm hai loại hạt màu đen và trắng ngà, ngoài ăn trực tiếp, vừng còn được dùng để ép dầu. Dầu vừng có giá trị dinh dưỡng cao“, bác sĩ Vũ nói.
Hạt vừng chứa khoảng 40 – 60% dầu, 22% chất đạm, ngoài ra còn có đồng, canxi oxalat, protid, lipid, glucid, xơ, vitamin B1, B2, PP, E, các chất khoáng như: Ca, P, K, Na, Mg, Fe, Zn, Se, Cu, Mn.
Dầu vừng chứa nhiều calo, chất béo no không bão hòa, axit béo omega-3 và omega-6, canxi, vitamin E, B… có lợi cho tim mạch, tăng t.uổi thọ.
Trong Đông y, vừng vị ngọt tính bình đi vào can, phế, tỳ, thận. Vừng tác dụng tư bổ can thận, bổ huyết minh mục, khu phong nhuận tràng, thông nhũ, sinh tân dưỡng phát. Chúng được dùng cho các trường hợp suy nhược cơ thể, râu tóc bạc sớm, da xanh thiếu m.áu, đau đầu hoa mắt chóng mặt, ù tai, điếc tai, tăng huyết áp, ít sữa, táo bón, huyết niệu, trĩ, kiết lỵ.
Dưới đây là một số tác dụng của vừng đối với sức khỏe con người.
Công dụng của hạt vừng đối với sức khỏe.
Tốt cho người huyết áp cao
Các loại dầu tự nhiên của hạt vừng được chứng minh làm giảm bệnh cao huyết áp, giảm sự căng thẳng trên hệ thống tim mạch và giúp ngăn ngừa các bệnh về tim mạch khác nhau.
Ngoài ra hạt vừng cũng rất giàu magiê (với 36g hạt mè đã cung cấp tới 31,6% nhu cầu magie hằng ngày cho cơ thể) làm giảm và ổn định huyết áp, ngăn chặn những cơn đau tim, đột quỵ. Magnesium được biết đến như một loại thuốc giãn mạch hiệu quả.
Bảo vệ tim
Hạt vừng chứa sesamolin và sesamin, hai chất lignan giúp duy trì huyết áp và mức cholesterol. Chúng còn giúp cải thiện bảng điều chỉnh lipid, tức một loạt xét nghiệm để đ.ánh giá nồng độ cholesterol toàn phần. Những người bị cholesterol cao (có nguy cơ bị xơ vữa mạch m.áu, t.uổi thọ ngắn) nên dùng món cháo vừng nấu với khoai mỡ.
Khoai mỡ chứa nhiều chất nhầy có tác dụng “khóa” cholesterol không cho nó hoạt động, và buộc nó theo chất thải ra ngoài. Riêng vừng đen kích thích gan tiết mật, giảm cholesterol.
“Bạn có thể nấu cháo với khoai mỡ cho nhừ rồi trộn vừng rang chín, nghiền nhuyễn vào”, bác sĩ Vũ chia sẻ.
Giúp xương chắc khỏe
Sử dụng hạt vừng thường xuyên sẽ cung cấp cho cơ thể các dưỡng chất quan trọng như phốt pho, canxi, kẽm… Các khoáng chất này là những bộ phận không thể tách rời trong việc tạo ra xương mới, tăng cường, tái tạo lại xương hoặc giúp phồng chống bệnh loãng xương.
Cải thiện tiêu hóa
Vừng có nhiều chất xơ, một yếu tố quan trọng trong việc tiêu hóa lành mạnh, sử dụng loại hạt này đúng cách sẽ giảm các tình trạng như táo bón, tiêu chảy, đồng thời bảo vệ sức khỏe của ruột già, giảm nguy cơ mắc bệnh đường tiêu hóa và ung thư.
Hạt vừng giúp xương chắc khỏe, cải thiện tiêu hóa.
Chống viêm nhiễm
Nhờ hàm lượng đồng cao, hạt vừng có thể làm giảm viêm ở khớp, xương và cơ. Đồng thời nó còn là khoáng chất cần thiết để tăng cường lưu thông m.áu, bảo vệ thành mạch m.áu.
Cải thiện sức khỏe răng miệng
Có lẽ những tác động đáng chú ý nhất của hạt vừng là việc tác động mạnh mẽ đến sức khỏe răng miệng. Dầu trong hạt vừng tác dụng kháng khuẩn mạnh mẽ, nó cũng làm giảm sự hiện diện của vi khuẩn Streptococcus, một loại vi khuẩn thông thường có thể tàn phá các khoang miệng và các bộ phận khác của cơ thể.
Chăm sóc da và tóc
Hạt vừng có hàm lượng kẽm cao, một thành phần quan trọng trong sự hình thành collagen, giúp tăng cường mô cơ, tóc và da. Ngoài ra, dầu mè được chứng minh là làm giảm sự xuất hiện của vết bỏng và dấu vết trên da cũng như các dấu hiệu lão hóa sớm.
